طرح‌های حمایتی دولت سیزدهم مانند «فجرانه» و «یسنا» برای اقشار آسیب پذیر در راستای افرایش میزان کالری دریافتی روزانه این گروه‌ها نه تنها در شیوه اجرا کرامت افراد را خدشه‌دار می‌کند ازسوی دیگر نیز پرده از فاجعه فقر غذایی میان دهک‌های کم درآمد برداشته است.

به گزارش پایگاه خبری مردمی ها،  طرح‌های حمایتی دولت سیزدهم مانند «فجرانه» و «یسنا» برای اقشار آسیب پذیر در راستای افرایش میزان کالری دریافتی روزانه این گروه‌ها نه تنها در شیوه اجرا کرامت افراد را خدشه‌دار می‌کند ازسوی دیگر نیز پرده از فاجعه فقر غذایی میان دهک‌های کم درآمد برداشته است.
به مناسبت چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی طرح بزرگ ملی کالابرگ الکترونیکی با عنوان «طرح فجرانه» در راستانی حمایت از سبد غذایی خانوار یارانه بگیر با اولویت خانواد دهک‌های اول تا هفتم راه‌اندازی شد.
طرح کالابرگ الکترونیکی برای سه ماه با یارانه تشویقی ۲۲۰ هزار تومانی برای دهک‌های یک تا هفت درآمدی (۶۱ میلیون نفر) درحالی اجرایی شده که با خرید از فروشگاه‌های متصل به این طرح یارانه افراد تا سقف ۲۲۰ هزار تومان افزایش خواهد داشت. طرح فجرانه از ۱۷ بهمن‌ماه آغاز و تا ۱۷ اردیبهشت‌ماه سال آینده ادامه خواهد داشت.
دریافت این یارانه تشویقی که به صورت اعتبار در حساب افراد شارژ می‌شود، هیچ پیش‌شرطی ندارد. کافی است فرد از اقلام سبد کالایی (به‌ازای هر فرد ۳ لیتر شیر کم‌چرب، پنیر ۴۰۰ گرمی، ماست کم‌چرب دبه ۲٫۵ کیلویی، تخم مرغ یک کیلوگرمی، گوشت مرغ یک کیلوگرمی، روغن مایع یک بسته ۸۱۰ گرمی، ماکارونی یک بسته ۷۰۰ گرمی، برنج ۲ کیلو، قند و شکر یک کیلوگرم، گوشت نیم کیلوگرم) که تعریف شده، خرید کند و مابه‌التفاوت قیمت روز آن با قیمتی که مربوط به سال ۱۴۰۱ است به صورت اعتبار مضاعف ۲۲۰ هزار تومانی است را دریافت خواهد کرد.
البته کالابرگ یا آنچه در گذشته «کوپن» نامیده می‌شد، مساله‌ای است که بسیاری از ایرانیان با آن آشنا هستند و اساسا مدت زیادی از برچیده شدن بساط آن نگذشته است؛ اما نسخه الکترونیک آن تفاوت‌هایی دارد که موجب شده به‌رغم آنکه بالغ بر ۶۱ میلیون ایرانی مشمول دریافت آن باشند، هنوز سوالات پیرامونش زیاد باشد و در نتیجه بسیاری از مردم در زمره استفاده کنندگانش قرار نگیرند.
از این کلیات که بگذریم، از جمله فواید فراهم آمدن این زیرساخت، امکان اجرای طرح‌هایی است که سال‌ها آرزوی اجرایشان را داشته ایم. طرح‌هایی مثل توزیع هدفمند یارانه‌ها به گونه‌ای که قشرهای کم برخوردار، سهم بالاتری دریافت کرده و قشرهای برخوردار سهم کمتری در آن داشته باشند. ایده‌ای بنیادین که بعد از سال‌های طولانی که از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و پرداخت نقدی ماهانه به مردم می‌گذرد، تازه اجرایی شده است، به این صورت که تنها دهک‌های یک تا هفت مشمول کالابرگ هستند.
هرچند دولت کوشیده با طرح فجرانه، مردم را به خرید اقلام کالابرگ تشویق و موانع پیش روی ایشان را مرتفع نماید، در عمل برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای و دیگر کسب و کار‌های طرف قرارداد با وزارت رفاه در طرح کالابرگ الکترونیک، به مراجعان تاکید دارند که باید همه اقلام بسته را خریداری کنند تا مشمول یارانه تشویقی شوند و حتی بعضی پا را از این حد فراتر گذاشته و اجازه انتخاب اقلام را هم به مراجعان نمی‌دهند، درحالی که سبد کالابرگ، هرچند استاندارد معنی دارد، اسمی از هیچ برندی نیاورده است. این اقدام شائبه‌هایی با این مضمون به میان آورده که دولت در این طرح علاوه بر انگیزه کمک به دهک‌های پایین درآمدی ازسوی دیگر با توافق با برخی تولیدکنندگان و فروشندگان درصدد کاهش حجم اجناس فروش نرفته آن‌ها به دلیل کاهش قدرت خرید مردم است.
گذشته از این اجبار در خرید برخی اقلام خاص، دریافت همین میزان اعتبار هم با مشقت در صف‌های طولانی و در نهایت شاید اتمام موجودی و صرف یک روز دیگر همراه است. اگر دولت قصد کمک به اقشار آسیب پذیر را دارد حفظ کرامت و شان آنها باید در اولویت باشد. این طور نباشد که افراد سالمند برای دریافت اعتبار ۲۲۰ هزار تومانی مدت‌ها در صف خرید بایستند تا کالایی را خریداری کنند که بی‌تدبیری دولت در کاهش تورم آنها را ناچار به ایستادن درصف این نوع صدقه‌ها کرده است!
محمدصالح جوکار، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی، ضمن انتقاد از بی‌تدبیری در اجرای «طرح فجرانه کالابرگ» و مشکلات ایجاد شده برای مردم در این باره، گفته متاسفانه در اجرای برخی از طرح‌ها، شاهد بی‌تدبیری هستیم؛ طرح «کالابرگ فجرانه»، یکی از این طرح‌ها است که به طرز بدی درحال اجرا است.
وی افزود: پس از عملیاتی شدن این طرح، شاهد گلایه‌مندی‌های به‌ حق شهروندان، از اجرای آن هستیم؛ زیرا تعداد فروشگاه‌های مجری این طرح به نسبت متقاضیان، کم بوده و مردم بالاجبار برای دریافت آن، باید ساعت‌ها در صف، منتظر مانده و مجبور به خرید میزان تعیین شده برای اعمال تخفیف ناچیز ۲۲۰ هزار تومانی شوند که این روش اجرا، روش منطقی و صحیحی نیست، در اجرای همه طرح‌های حمایتی، باید اصل حفظ «کرامت مردم» لحاظ شود.
اما ازسوی دیگر سیدصولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره صف‌هایی طولانی برای دریافت برای کالابرگ الکترونیک گفته خودتان شخصا بروید از یکی از این صف‌ها تصویر بگیرد و برای من بفرستید! وی گفت: صفی وجود ندارد، شما به عنوان وکیل من اگر جایی صف بود در رابطه با کالابرگ تصویر بگیرید و برای من بفرستید!
عدم اطلاع‌رسانی درست و شفاف درباره این طرح و وجود ابهامات پیرامون اقدامات آتی در پایان طرح شائبه‌هایی نیز را به وجود آورده و مسئولان هم به صورت قطره چکانی درباره آنها پاسخ می‌دهند. رئیس کمیسیون شوراهای مجلس در این باره گفته: درحال حاضر، به دلیل اطلاع‌رسانی ضعیف نهادهای مجری این طرح، بسیاری از مردم برای دریافت این کالابرگ، سردرگم شده‌اند؛ چون شایع شده که با دریافت این کالابرگ، یارانه خانوار قطع شده یا مشکلات دیگری برای افراد به‌وجود خواهد آمد!
جوکار در همین راستا تاکید کرد: مجری این طرح، باید در ابتدا با اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف، مردم را نسبت به اهداف و نحوه اجرای این کالابرگ آگاه می‌کرد تا چنین ضعفی در اجرا مشاهده نشود. اما در کنار نکات مثبت و منفی طرح فجرانه پرداختن به این موضوع که اساسا اصرار دولت بر اجرای چنین طرح‌هایی چیست؟ و چرا دولت به این مرحله رسیده که علی‌رغم تنگناهای مالی دست به چنین اقداماتی بزند؟ ابعاد بیشتری از این طرح را پیش روی ما قرار می‌دهد.
یک مقام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت رئیسی با ارائه آمارهای جدید از «سوءتغذیه» مردم ایران، هشدار داد که یک «فاجعه انسانی» در کشور درحال وقوع است. هادی موسوی نیک، مدیرکل مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت که ۵۷ درصد از جمعیت کشور سوءتغذیه دارند و ۲۱۰۰ کالری مورد نیاز در روز را دریافت نمی‌کنند.
او افزود: این میزان کالری، حداقل کالری روزانه مورد نیاز انسان است که بانک جهانی برای پناهجویان در کمپ‌های پناهجویی در نظر گرفته است. در میان جمعیت دچار سوءتغذیه در ایران، ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار کودک از جمله ۱۰ میلیون کودک زیر ۱۲ سال هستند. این آمار ارائه شده ازسوی این مقام دولتی بسیار بیشتر از آمارهای ارائه شده پیشین است. در آبان ۱۴۰۱، رسانه‌ها به نقل از آمارهای وزارت بهداشت از سوءتغذیه ۸۰۰ هزار کودک ایرانی در سنین رشد معادل ۱۵ درصد از کودکان کشور خبر داده‌ بودند.
علاوه بر سوءتغذیه کودکان، در سال‌های گذشته گزارش‌های مختلفی از افزایش چشمگیر قیمت مواد پروتئینی مثل گوشت قرمز در ایران منتشر شده که باعث شده بسیاری از خانوارهای بی‌بضاعت و حتی طبقه متوسط، مصرف مواد پروتئینی را کاهش دهند. به اقرار بسیاری از خانواده‌های مشمول، مبلغ یارانه دریافتی که براساس هدفگذاری دولت قرار بود صرف خرید کالاهای اساسی شود، صرف مصارف دیگر مانند اجاره خانه یا هزینه‌های درمانی و از این قبیل می‌شود و فرد را از دریافت کالری مورد نیاز باز می‌دارد. از همین رو دولت طرح دیگری را همزمان با طرح فجرانه برای کمک به مادران دارای فرزند شیرخوار درحال اجرا دارد که بی‌ربط به بحران فقر کالری ایرانیان نیست.
طرح ملی ارائه سبد غذایی رایگان «یسنا» به مادران دارای فرزند زیر ۲ سال دهک‌های کم درآمد از دی ماه آغاز شد. اجرای این طرح در راستای اجرای ماده ۲۴ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با هدف حمایت از مادران شیرده دارای فرزند زیر ۲ سال در دهک یک درآمدی در هشت استان کم‌برخوردار(با اولویت محرومیت و نرخ باروری زیر ۲٫۵ درصد) با ارائه سبد غذایی رایگان در بستر کالابرگ الکترونیکی انجام می‌شود‌.
در گام اول، این طرح برای مادران شیرده (دارای فرزند زیر ۲ سال) در دهک یک درآمدی در ۸ استان کهگیلویه و بویراحمد، خراسان‌جنوبی، ایلام، خراسان‌شمالی، گلستان، فارس، هرمزگان و لرستان، با ارائه سبد غذایی رایگان مشتمل بر اقلام معین و مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مبلغ ۴۰۰ هزار تومان (شامل لبنیات، پروتئین، حبوبات و غلات) تا پایان سال در بستر کالابرگ الکترونیکی با شارژ حساب یارانه سرپرستان خانوار با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بنیاد کرامت رضوی آستان قدس رضوی، قرارگاه محرومیت‌زدایی امام‌ حسن مجتبی(ع) و بنیاد پانزده خرداد اجرا می‌شود. اعتبار کل طرح حدود ۱۱۰ میلیارد تومان بوده که به‌طور ماهانه و به مدت ۶ ماه در بستر کالابرگ الکترونیکی به ۲۷ هزار مادر مشمول (۲۲ هزار مادر شیرده) اختصاص خواهد یافت.
نگاهی به شاخص قیمت مصرف‌کننده در بهمن ۱۴۰۲ این واقعیت را در برابر ما قرار می‌دهد که با روند صعودی تورم احتمالا افراد بیشتری به دهک‌های پایین درآمدی سرازیر و گرفتار تله فقر و نیازمند حمایت‌های دولت شوند. شاخص قیمت مصرف‌کننده در بهمن ۱۴۰۲ اخیرا ازسوی مرکز آمار ایران منتشر شد. طبق داده‌های این مرکز دولتی، ۱۲ گروه مورد محاسبه در ۱۲ ماه منتهی به یازدهمین ماه سال تورم بین ۲۰ تا ۶۳ درصدی را تجربه کرده‌اند.
در بین ۱۲ بخش اصلی کالاها و خدمات که هر ماه مرکز آمار شاخص قیمت آن را محاسبه می‌کند، بخش «هتل و رستوران» با ثبت تورم سالانه ۶۳ درصدی، بیش از هر بخش دیگری افزایش قیمت را تجربه کرده است. «پوشاک و کفش» نیز با ثبت شاخص ۴۸ درصد، در رتبه دوم تورم سالانه بهمن ماه قرار دارد. تورم سه بخش «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها»، «بهداشت و درمان» و «حمل و نقل» در ماه مورد بررسی روی شاخص ۴۵ درصد ایستاده تا رتبه سوم رشد قیمت همزمان در اختیار سه بخش باشد. مرکز آمار همچنین در داده‌های خود تورم دخانیات و کالاهای متفرقه را بالای ۴۰ درصد محاسبه کرده تا تورم بیش از نیمی کالاهای مورد محاسبه بیشتر از این رقم باشد.
همچنین چهار بخش اصلی که تورم کمتر از ۴۰ درصد دارند غالبا شامل کالاهایی و خدماتی می‌شود که براساس قیمتگذاری دستوری و تصمیم نهادهای دولتی و حاکمیتی به دست مصرف‌کننده می‌رسند؛ ازجمله این کالاها می‌توان به لوازم خانگی، اینترنت، حامل‌های انرژی و خدمات آموزشی اشاره کرد که تماما مشمول نرخگذاری دستوری هستند که اگر این طور نبود شاید این دسته از کالاها و خدمات هم تورم بیش از این مقدار را داشتند. البته از بین این بخش‌ها سه گروه در مرز تورم ۴۰ درصدی قرار دارند و تنها ارتباطات است که تورم آن ۲۰ درصد است که در اقتصادهای توسعه‌یافته همین رقم هم می‌تواند به مثابه یک بحران تلقی شود. اما در اقتصاد ایران که تورم ۴۰ درصدی به امری معمول تبدیل شده و دولت هم گاه از آن به‌عنوان دستاوردی یاد می‌کند که مانع بروز تورم‌های ۱۰۰ درصدی شده، تورم ۲۰ درصدی ارتباطات می‌تواند نقطه‌ای مثبت باشد.
به هر ترتیب اکنون نیز آن‌طور که داده‌های رسمی دولت نشان می‌دهد با توجه به اقلامی که در صدر رشد قیمت مصرف‌کننده در بهمن ماه قرار گرفته‌اند، به نظر می‌رسد پیش از رسیدن سال نو، تورم نوروزی از راه رسیده است. زیرا بیشتر کالاهایی که پرچم‌دار تورم هستند مربوط به اقلامی می‌شوند که در بازار شب عید با افزایش تقاضا مواجه می‌شوند.
ارائه طرح‌های حمایتی دولتی در سراسر دنیا امری رایج است اما آنچه مهم‌تر از اجرای این طرح هاست اتخاذ شیوه‌های عقلانی و کارآمد برای کاهش تورم است تا اجرای چنین طرح‌هایی نیاز نباشد چراکه اداره کشور به شیوه اعانه‌ای معقول نیست و منابع محدود است و مهم‌تر اینکه در شان نظام جمهوری اسلامی نیست که ۷ دهک نیازمند داشته باشد. رهایی مردم از تله فقر اجرای طرح‌هایی مثل «فجرانه» و «یسنا» و… نیست، تورم ریشه درخت بی‌ثمر دولت است.